آشنایی با ساز ترومپت
توضیحات:
-
به نام خدا
این ساز به خانواده سازهای بادی برنجی تعلق دارد که در محدوده سوپرانو زیرترین صدا را در بین سازهای برنجی از جمله هورن، ترومبون و توبا دارد و مانند سایر سازهای بادی برنجی صدا با لرزش لب‌ها در برابر قطعه دهانی تولید می‌شود. تفاوت آن با دیگر سازهای مشابه ساختار و نحوه تولید صدا می باشد. به عنوان مثال تفاوت بین شیپور و ترومپت شکل ظاهری لوله است که در ترومپت یک سوم لوله مخروطی و دو سومش استوانه‌ای است و شیپور برعکس آن می باشد. شبیه ترین ساز به ترومپت ساز کورنت است و فرق آن با کورنت لوله آن است که در بیشتر طول خود، قطری یکسان دارد اما کورنت برخلاف لوله های تقریبا صاف ترومپت لوله های مخروطی تر دارد و تعداد خمیدگی آن بیشتر است به همین دلیل لحن ملایم تری دارد ولی به دلیل شباهت های زیادی که باهم دارند از جمله طول لوله یکسان موجب شده قطعه هایی که برای هر کدام نوشته می شود روی ساز دیگری قابل اجرا باشد. ترومپت از دسته سازهای انتقالی است زیرا نوتی که در آن دو محسوب می شود دو تعریف شده و استاندارد دیاپازون نیست.
از ترومپت در موسیقی کلاسیک، موسیقی جاز و موسیقی پاپ استفاده می شود. از دیگر کاربرد های آن استفاده در مراسم های نظامی است.
تاریخچه ترومپت
زمان پیدایش ترومپت دوران قبل از میلاد مسیح است و نوع اولیه آن از چوب خیزران یا شاخ حیوانات ساخته می شد. نوع فلزی آن توسط یونانیان ابداع شد البته نوع اولیه آن بدون پیستون بود و برای چند نت محدود استفاده می شد. ترومپت‌های اولیه بدون کلید بودند که تنها نت های هارمونیک را با تغییر حرکت لب و میزان شدت نفس اجرا می کردند بعدها با اضافه کردن چندین لوله بر روی ترومپت این مشکل حل شد در واقع با اضافه کردن لوله های اضافه بر روی سازهای برنجی صدای هارمونیک ها نیز تغییر کرد. ایده ساخت ترامپت امروزی توسط کارلس کلاگت است همچنین اضافه کردن کلید بر روی سازهای برنجی توسط هلیدی انجام شد. آدولف ساکس با اضافه کردن کلیدهای چهارم و حتی پنجم بر روی سازهای برنجی نوع دیگری از این سازها را در اندازه و صدادهی مختلف ساخت که به ساکسهورن معروف است. ترومپت نیز با فراز و نشیب هایی که بر روی سازهای برنجی با اضافه کردن اجزای مختلف داشت به شکل امروزی درآمده است.
با توجه به قدمت این ساز در ایران، از دوران صفویه نواختن ترومپت رواج داشته و در انواع سبک های موسیقی ایرانی استفاده می شد.
انواع ترومپت
ترومپت با توجه به شکل ظاهری و توانایی های آن انواع مختلف دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترومپت استاندارد
- ترومپت پیکولو
- ترومپت سوپرانو
- ترومپت باس
- ترومپت اسلاید
- ترومپت جیبی
- هرالد ترومپت
- ترومپت وینی
- ترومپت روتاری
ترومپت دو، سی بمل، ر، می‌بمل، می، لا، سل از انواع ترومپت های استاندارد هستند که با توجه به دامنه صوتی، نوع قطعه و کاربرد هر یک از آنها در ارکسترها و اجراها استفاده می شوند. در واقع سهولت اجرای قطعه از دلایل انتخاب ترومپت است همچنین مطلوب بودن صدا و رنگ ساز در اجرا از دلایل انتخاب نوع ترومپت است.
پرکاربرد ترین ترومپت سی‌بمل است که طول لوله آن ۴ فوت ۱۰ اینچ است که دو برابر طول لوله ترومپت پیکولو است. در واقع طول لوله ترومپت سی بمل حدود ۱۴۸ سانتی متر است و دارای صدای مطلوبی است که بیشتر از انواع دیگر با فرکانس های تعریف شده نت ها مطابقت دارد و رنگ صوتی آن در ارکستر از سایرین بهتر و مطلوب تر است. گستره صوتی آن حدود دو و نیم اکتاو است. کوچکترین نوع ترومپت، ترومپت پیکولو است که با کوک‌های لا و سی بمل ساخته می شود. به خاطر وجود کلید چهارم در این ترومپت و با گرفتن آن، صدا دو و نیم پرده بم‌تر می‌شود و در نواختن آن معمولا از سرسازی کوچکتر از سرسازی ترومپت عادی استفاده می‌شود.
ساختمان و اجزا ترومپت
ترومپت دارای بیش از هفتاد قسمت کوچک و بزرگ است که بر روی هم سوار می شوند و این به نوع ترومپت و شرکت سازنده آن بستگی دارد. جنس آن از الیاژ برنج است. ترومپت دارای لوله مخروطی شکل است که ابتدای لوله به دهانه ناقوسی شکل ختم می شود و ساختاری منحنی شکل دارد. در ترومپت‌های اولیه وسیله ای برای تغییر طول لوله هوا وجود نداشت اما امروزه ترومپت دارای سه کلید است که طول لوله را تغییر می دهند این کلیدها معمولا به شکل پیستونی هستند. دکمه اول به خاطر این است که با افزایش طول لوله صدای حاصل بم تر گردد در واقع با فشردن کلید اول صوت یک پرده بم تر می شود و با فشردن کلید دوم صوت به اندازه نیم پرده پایین و همچنین با فشردن کلید سوم صوت یک پرده و نیم پایین می آید.
به طور کلی می توان گفت ترومپت از قسمت های زیر تشکیل شده است:
- لوله اصلی که از جنس برنج است و دو بار خم شده است.
- قطعه دهانی قسمتی است که هوا درون آن دمیده می شود این قطعه از سه قسمت در شکل ها و اندازه های متفاوت تشکیل شده است که شامل موارد زیر است:
- فنجان: قسمتی که مستقیما با دهن در تماس است.
- گلوگاه: کوچکترین قسمت قطعه دهنی است.
- بک‌بور: در بین قطعات قطعه دهنی بیشترین طول را دارد.
- دریچه ها
- اسلایدها
- کلیدها
نحوه نواختن ساز ترومپت
با دمیدن هوا در ساز با لب های تقریبا بسته این ساز نواخته می شود. در ترومپت با سه کلید همه نت های موسیقی اجرا می شود که با توجه به ساختار کلید ها این کار امکان پذیر است. به عنوان مثال گرفتن همزمان کلیدهای دوم و سوم صوت دو پرده بم تر می شود و گرفتن کلید اول و دوم همان صوتی را ایجاد می کند که کلید سوم ایجاد می کند. پس برای اجرای گام کروماتیک نیازی به کلید های بیشتر نیست.
ترومپت سازی با صدای بلند و نافذ است از آنجا که صدای دو ترومپت با هم به اندازه
۲۰ تا ۳۰ ویولن در ارکستر است به همین خاطر در ارکستر برای هم نوازی استفاده می شود و زمانی که ارکستر شدت صوتی ضعیفی دارد با احتیاط نواخته می شود. در مواقعی برای تضعیف صدا از سوردین استفاده می شود که سوردین در دهانه انتهایی ساز قرار می‌گیرد و صدا را کم می کند. سوردین قطعه‌ای مخروطی از چوب یا پلاستیک است که برای کم کردن صدای ترومپت، تغییر توی صدای ترومپت و
فراهم کردن امکان تمرین توی سکوت مناسب است. ترومپت را با دست چپ نگه می دارند و انگشت حلقه دست چپ را روی حلقه ترومپت قرار می دهند. سه انگشت بزرگتر هم در اطراف محفظه ساز قرار می گیرد. از انگشتان دست راست هم برای فشار دادن ترکیب های مختلف کلید استفاده می شود که باعث ایجاد صوت می شود.
فرق ترومپت و ساکسیفون چیست؟
ترومپت و ساکسیفون معمولا در کنار هم نواخته می شوند و تفاوت اصلی آنها در شکل، تولید صدا، اندازه و نحوه استفاده است. از طرفی ترومپت از خانواده سازهای برنجی است و بسیار شبیه به ساز بادی برنجی کورنت است. اما ساکسیفون اگرچه از برنج ساخته می شود اما با توجه به نوع صدا و نحوه نواختن همچنین از آنجایی که دارای دهانه تک نی است از خانواده سازهای بادی چوبی است. ساکسیفون از نظر شکل ظاهری ما بین کلارینت و ابوا است که دارای بدنه مخروطی شکل و دهانه شیپوری است. ترومپت برخلاف ساکسیفون هیچ زبانه یا قمیش ندارد.
نوازندگان به نام ترومپت
نوازندگان مشهور ایرانی ساز ترومپت عبارتند از
- منوچهر بیگلری
- امید حاجیلی
- منوچهر اسلامی
- نصرالله زرین‌پنجه
- محمود قراملکی
- مصطفی گرگین‌زاده
- جعفر زعیمی نیکو
و از مشهور ترین نوازندگان این ساز در دنیا عبارتنداز:
- آلویس مَکسول هیرت
- مکنلی هاورد دورام
- دونالد بیِرد
- والائیدا اسنو
- آرتور استوآرت فارمر
- مایلز دیویس
- لوئی آرمسترانگ
- درک واتکینز
- لئون بیزمارک
- بانی بریگان
- کلیفورد بنیامین براون
- لی مورگان
- چت بیک
- کینگ اولیو
- آلیسون بالسوم
- تیمافی دوکشیتزر
نحوه یادگیری ساز ترومپت
اولین قدم برای یادگیری ساز ترومپت داشتن ساز مناسب برای آموزش است. ترومپت مانند بسیاری از سازها نیاز به یک سری لوازم جانبی از جمله سوردین، کیس، سافت کیس، هاردکیس و استند دارد. مراقبت از ترومپت شامل روغن کاری و تمیز کردن است که برای این کار باید قطعات را از هم جدا کرد. همچنین از وسایل مورد نیاز دیگر دفتر نت، روغن رگلاژ، صداگیر، پایه و پک نظافت است. بنابراین قبل از خرید این ساز با فردی با تجربه و خبره در این زمینه مشورت کنید. از طرفی از آنجا که این ساز از انواع سازهای بادی است داشتن توانایی بدنی و ریه های قوی بسیار مهم است. در واقع باید حنجره قوی داشته باشید. داشتن انگیزه و علاقه در نواختن این ساز شرط لازم برای انتخاب است. بعد از تهیه ساز و لوازم جانبی آن برای اینکه در نواختن این ساز موفق شوید داشتن تمرین های روزانه و مستمر بسیار مهم است. یادگیری این ساز در سنین کودکی باعث پیشرفت چشم گیری در هنرآموز می شود همچنین داشتن استادی با تجربه که به هنرجو انگیزه بدهد و به صورت اصولی و آکادمیک آموزش دهد بسیار مهم است .