مهمترین اصطلاحات موسیقی و توضیح کامل هرکدام
توضیحات:
-
به نام خدا
اصطلاحات موسیقی همانند الفبای زبان میمانند. موسیقیدانان برای اینکه در ارکسترها بتوانند باهم هماهنگ شوند و یا خودشان بخواهند نت موسیقی را به بهترین شکل و درست بنوازند، نیاز دارند تا با این اصطلاحات موسیقی آشنایی کافی را داشته باشند.
بسیاری از نوازندهها در نواختن قطعهشان بااینکه کاملاً خوب با هر نت آشنایی دارند دچار مشکل میشوند و هنگام نواختن، درست و روی ریتم نمینوازند، همه این مشکلات ازآنجایی نشات میگیرند که اصطلاحات موسیقی را بهخوبی نمیدانند.
در این مقاله با مهمترین و آکادمیک ترین بخشهای مختلف موسیقی آشنا میشوید
این مقاله شامل 5 بخش میباشد:
- اصطلاحات موسیقی در ارکستر
- اصطلاحات موسیقی در تئوری موسیقی
- اصطلاحات موسیقی در سازهای زهی،مضرابی و کوبهای
- اصطلاحات موسیقی در گروههای کر و آواز
- اصطلاحات موسیقی در سازهای سنتی
امید است تا در آینده بتوانید از این اطلاعات بهخوبی استفاده کنید.
اصطلاحات موسیقی که در ارکستر به گوش شما میخورد
ارکِستر یک از معروفترین اصطلاحات موسیقی است که به مجموعهای از نوازندگان و سازهایی که باهم به اجرای قطعات موسیقی میپردازند، اطلاق میگردد. هر ارکستری، رهبر ارکستری هم دارد. رهبر ارکستر کسی است که به نوازندگان کمک و آنها را هدایت میکند تا با یکدیگر هماهنگ شوند.
پارتیتور: نتنویسیای که، نتِ تمام بخشهای سازی و آوازی یک ارکستر بزرگ، ارکستر مجلسی(ارکستر کوچکتر) یا همنوازهای دیگر بر روی آن ثبتشده باشد و جلو روی رهبر ارکستر قرار دارد.
رپرتوار: در معنای لغوی یعنی فهرست یا جدول، اما در اصطلاحات موسیقی مجموعه قطعههای موسیقی است که تکنواز (یا خواننده) را برای رسیتال یا کنسرت آماده میکند. تعداد قطعههای موسیقی در رپرتوار، معمولاً زیادتر از قطعههایی است که در برنامهی رسیتال یا کنسرت اعلام میشود، زیرا ممکن است شرکتکنندگان پس از اتمام برنامه در عین تشویق، اجرای قطعههای دیگری را نیز طلب کنند.
سمفونی: در موسیقی کلاسیک، سمفونی به قطعهایی ارکسترال گفته میشود که از چند بخش مجزا به نام موومان تشکیلشده باشد. هر سمفونی دارای فرم سونات است. فرم سونات در حقیقت همان فرم چهاربخشی یا چهار موومان است. قدمت آن به قرن هیجدهم میلادی در اروپا بازمیگردد. یوهان سباستین باخ، موتزارت، هایدن و بتهوون در شکلگیری آن تأثیر بهسزایی داشتهاند.
سونات: به قطعه موسیقایی گفته میشود که برای یک و یا گروه کوچکی از سازها نوشته میشود و در چند موومان اجرا میگردد. این اصطلاحات را استاد موسیقی از من خواسته بود که کنسرتو در لا مینور ویوالدی که در سه موومان ساختهشده است را به بهترین شکل ممکن بنوازم.
سوئیت: یکی از اصطلاحات موسیقی است که به مجموعهای از قطعههای بههمپیوسته و مرتبط از موسیقی سازی یا ارکسترال است. این فرم موسیقایی در قرن چهاردهم میلادی از آمیختگی نغمههای رقص متولد شد و کمکم به مجموعهای از پنج رقص، گاه به همراه یک پرلود، در اوایل قرن هفده تکامل یافت. موومانهای سوئیت معمولاً بهصورت موضوعی یا موسیقایی کاملاً همبستهاند.اپرا: نمایشی آوازی با همراهی ارکستر که اغلب اثری طولانی است و همینطور تکخوانها، گروه کر و بالرین ها به صحنه میآیند.
اصطلاحات موسیقی که عمدتاً آن را در تئوری موسیقی میآورند
عبارتهای پرکاربرد موسیقی زیادی وجود دارد که در اصل این نشانهها و علامتها به نتهای موسیقی معنا دادهاند. البته احتیاجی نیست تمام اصطلاحات موسیقی را حفظ کنید. میتوانید به همان اندازه که با آنها سروکار دارید بهمرور حفظ کنید یا یک دایره المعارف داشته باشید. البته من به پرکاربردترین آنها اشاره میکنم.
ریتم در اصطلاح موسیقی به چه معناست
یکی دیگر از اصطلاحات موسیقی ریتم است که ریتم را میتوان احساس حرکت در موسیقی دانست که تأکید قابلملاحظهای برنظمی تکراری و دورانی دارد و اختلاف قوت و ضعف ضربها را از آن میتوان درک کرد. توسط ریتم است که میتوان یک ملودی موسیقی را گوشنواز کرد
خطوط حامل، طنابی برای آویزان شدن نتهای موسیقی است
نتهای موسیقی، علائم و نشانهها همگی وقتی معنا پیدا میکنند که روی 5 خط موازی با فواصل یکسان قرار میگیرند. این خطوط در تمام صفحات موسیقی در چندین ردیف پشت سرهم و با فواصل یکسان کشیده شدهاند. خطوط حامل، نتهای موسیقی را بر روی خطوط و بین خطوط حمل میکند؛ ازاینرو، به آنها «خطوط حامل» گفته میشود.
بر روی خطوط حامل،نتها، سکوت و خط اتصالی که دو یا چند نت را به هم متصل میکند، وجود دارد.
گام چیست و در چه کتابی بهخوبی گردآوریشده است؟
گام: توالی چند نت است که به ترتیب ارتفاع مرتبشدهاند. گام ممکن است بالارونده یا پایینرونده باشد یعنی ارتفاع نتها در آن به ترتیب صعودی یا نزولی مرتبشده باشند. معمولاً موقع شروع، نوازندگان با نواختن گام دستهای خود را گرم میکنند. یکی از بهترین کتاب های ویولن که اتود و گام نوازی نام دارد، تمام گامهای لازم را برای ساز ویولن گردآوری کرده است.
اصطلاح خط اتصال چیست و چگونه نواخته میشود؟
یکی دیگر از اصطلاحات موسیقی همانطور که پیشتر گفته شد، خط اتصال است. خطی کمانی شکل شبیه به خط اتحاد میباشد که در بالا یا پایین دو یا چند نت غیر همصدا قرار میگیرد و صدای آنها را به یکدیگر متصل میکند. در سازهای زهی آرشهای نتهایی که خط اتصال دارند را با «یک آرشه» (بدون تغییر جهت آرشه) و در سازهای بادی و آواز با یکنفس اجرا میکنند.
خط اتصال نتهای هم نام و همصدا را نیز به هم متصل میکند و به آن خط حامل میگویند و فرقی که وجود دارد به این شکل است که مقدار کِشِشِ زمانی آن دو نت را به یکدیگر پیوند میدهد و دونت به یک نت تبدیل میشوند. ارزش زمانی آن از ترکیب ارزش زمانی آن دو نت تشکیلشده است.
آشنایی با دیگر اصطلاحات موسیقی در سازهای زهی،مضرابی و کوبهای
اصطلاحات موسیقی بسیار رایجی در سازهای زهی وجود دارد که بیشتر به طرز نواختن نت موسیقیشان برمیگردد، اینکه هر نت را باید چگونه با آرشه شان بنوازند و یا موقع انگشت گذاری چهکارهایی باید بکنند که کامل به توضیح آن میپردازیم.
ترمولو: اصطلاحی در موسیقی که به اجرای پشت سر هم یک نت، ترمولو میگویند و امروزه در دو گروه از سازهای مضرابی و ساز کوبهای و زهی از آن دو مفهوم برداشت میشود. در سازهای مضرابی (مثل ساز تار، سهتار، گیتار) و کوبهای (مثل تمبک، تیمپانی) به نتهای کشیدهای که بهصورت نت ریز اجرا میشود و در سازهای زهی به اجرای یک نت کشیده بهصورت نتهای چنگ، دولاچنگ و سهلاچنگ ترمولو میگویند.
تریل یا غَلت: نشانهای است که اگر روی یک نت گذاشته شود، آن نت و نت بالاترش بهصورت پی در باشد. trپی و نسبتاً تُند بهاندازه طول زمانی نت اصلی اجرا میشود که علامت اختصاری آن در سازهای زهی مانند ویولن یا ساز ویولن سل، نتی که نوشتهشده را نواخته و بهسرعت نت انگشت بعدی را تند و پشت سر هم مینوازد.
تمپو: یکی از اصطلاحات موسیقی تمپو است که بهسرعت اجرای یک قطعه موسیقی (یا قسمتی از آن) که از بسیار کند تا بسیار تند گسترش مییابد، گفته میشود. در یک نت موسیقی میتواند به ما بگوید که باید به تمپو اولیه که شروع کردیم برگردیم.
اصطلاحات موسیقی در گروههای کر و آواز
در بین خوانندگان یک ارکستر و یا گروههای آواز اصطلاحات موسیقی وجود دارد که با بیان این اصطلاحها آنها متوجه خواسته و منظور یکدیگر میشوند که شامل موارد زیر است:
آکاپلا: آکاپلا به موسیقی کرال بدون همراهی ساز گفته میشود. موسیقی کرال ساختههایی است که توسط آهنگسازان برای آواز گروهی (یا گروه کُر) نوشته میشود.
تنور: نام بازهای از صدا در موسیقی و گونهای از صدای مردانه در خوانندگی و اپرا است.
در مطالعه هارمونی معمولاً چهار قسمت صدایی مورداستفاده قرار میگیرد، بهنامهای سوپرانو، آلتو، تِنور و باس. تنور به زیرترین نوع صدای مردان گفته میشود که دامنهٔ آن بر اساس کلید سل، از نُت دو زیرخط اول تا دو بالای خط پنجم است، با این تفاوت که صدا دهندگی آنیک اُکتاو بَمتر (از سوپرانو) میباشد. این نوع صدا در آواز مردان در موسیقی ایرانی اهمیت فوقالعادهای دارد و میتوان گفت که بیشتر آوازخوانهای مرد ایرانی صدایی از همین نوع را دارند. بهعنوانمثال میتوان از استادان طاهرزاده، دردشتی، تاج اصفهانی و شجریان نام برد.
رکوئیم یا مس رکوئیم: رکوئیم که به آن موسیقی مردگان هم اطلاق میشود، یک موسیقی آیینی برای آرامش مردگان در کلیسای کاتولیک است. رکوئیم این کلیساها یک قطعه مونوفونیک (تکصدایی) است که بهوسیله گروه کر اجرا میشود، اما توجه آهنگسازان نامداری ازجمله موتسارت و وردی به آن، رکوئیم را به فرمی موسیقایی در موسیقی اروپا تبدیل کرد.
سوپرانو: یکی دیگر از اصطلاحات موسیقی سوپرانو است که به بازهای از صدا در موسیقی و گونهای از صدای بسیار زیر (متضاد بَم) زنانه در خوانندگی و اپرا گفته میشود.
باس: یکی دیگر از اصطلاحات موسیقی باس است. باس نام بازهای از صدا در موسیقی و گونهای که از صدای بسیار بَم انسان در خوانندگی و اپرا است.
10 اصطلاح موسیقی که در سازهای سنتی به کار میرود
- مقام: قبل از اینکه واژه دستگاه وارد موسیقی شود در تقسیم بند موسیقی ایرانی از مقام استفاده میشده است و به معنی ایستاده و بجای ایستادن است و این کلمه از قرن هشتم در فرهنگ موسیقی ما عمومیت پیداکرده است.
- دستگاه : اصطلاحی است که یکی دو قرن اخیر در تقسیمبندی که از موسیقی ایرانی صورت گرفت جانشین مقام شده و از دو لغت دست و گاه تشکیلشده و به معنی قاعده ، قانون، روش، نوع ، تقسیم و نوبت است وگویا اولین بار این اصطلاح بهوسیله مخبر السلطنه بکار رفته است.
- نغمه : صدایی که از دستباز وتر ایجاد میشود یا صدایی که از زدن زخمهای با ساز ایجاد میگردد که امروز تحت تأثیر از فرهنگ غربی آن را نت میگویند.
- بُعد : یعنی فاصله و عبارت است از آغاز صوتی تا آغاز صوت دیگر
انواع بعد عبارتاند از بعد ذی الکل ، بعد ذی الخمس ، بعد ذی الاربع ، بعد طنینی ، بعد بقیه و بعد مجنب .
- ایقاع : یا وزن عبارت است از چگونگی جابجا شدن صدها در زمانهای محدود و نسبتهای معین و انواع وزنها عبارت از:
- هزج
- رمل خفیف
- رمل
- ثقیل ثانی
- خفیف ثانی
- ثقیل اول
- خفیف ثقل اول
- مضراب : چیزی یا شیئی است با شکلهای مختلف که با آن بر وترهای ساز زخمه میزنند و جنس آنها مختلف است که در سنتور از مضراب سنتور، در تار و ساز سه تار از چوبی کوچک و یا ناخن انسان استفاده میشود
- دَ ساتین : پردههایی است که بر دسته سازههای زهی بسته میشود و انگشتان نوازنده روی آنها قرار میگیرد و هرکدام از آنها نام خاصی دارد.
- پرده طنینی : طنینی را قوی یا مقوی گویند وآن عبارت است از فاصله یک پرده تا پرده بعد و هر دانگ موسیقی را به دو پرده و یک نیمپرده تقسیم میکنند مطابق تا سبابه و از سبابه تا به نصر .
- دانک : یا ذی الاربع که از تقسیم گام یا ذی الکل به دست می آید بدین ترتیب که ذی الکل به دو ذی الاربع و یک بعد طنینی تقسیم میشود که این بعد طنین در انتهای دو ذی الاربع قرار میگیرد .
- تحریر : صوتی آهنین است که معمولاً آوازخوان از آن استفاده میکند و در اثر عبور هوا از حنجره و برخورد با تارهای صوتی ایجاد میگردد.