نایب اسدالله
توضیحات:
-
به نام خدا
نایب اسدالله، نی زن مشهور اصفهانی فرزند نایب حسین خان یکی از اساتید بزرگ در نوازندگی نی هفت بند، بداهه نواز، مناسب نواز، موسیقیدان و ردیفدان عصر قاجار بود که حدود سال 1230 در اصفهان پا به عرصه وجود نهاد. چون وی از اوایل زندگانی جزو مستخدمین دستگاه حکومتی بوده او را نایب می گفتند.
نایب اسدالله ابتدا نزد پدرش که از اساتید نی بوده تحت تعلیم قرار گرفته است سپس در ادامه جهت تکمیل هنر خود از محضر استادان: ابراهیم آغاباشی، حسین قلی نی زن اصفهانی بهره مند گردید ولی تنها به دلیل علاقه و پشتکار و خلاقیت توانست در زمره یکی از بزرگترین نوازندگان دوران خویش درآید. از وی به عنوان معروفترین و ماهرترین نی نواز عصر قاجار نام برده شده است. مهمترین خدمت او همین بس که ساز نی را با استادی در نواختن، مورد توجه همگان قرار داده و به آن اعتبار بخشید. وی مردی نیک نهاد و پاک سیرت بود و در حسن خلق بین مردمان آن روزگار ضرب المثل بود.
وی چندین سفر به تهران داشته و یکی از کسانی بود که در دربار ناصرالدین شاه قاجار از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. نایب اسدالله در یک سفر همراه با ناصرالدین شاه به انگلستان عزیمت کرد و در کنسرت بزرگی که توسط ملکه وقت آن کشور برپا گردیده بود، شرکت جست. در این هنرنمایی بین‌المللی موسیقیدانان و نوازندگان اکثر کشورها شرکت داشته و برنامه‌های هنری متعدد اجرا کردند. در پایان مراسم با اشاره ناصرالدین شاه، نایب نی را از جیب خود بیرون آورده و شروع به نواختن آن می‌کند، به طوریکه همه حضار شرکت کننده را مات و مبهوت می‌سازد. ملکه نیز چنان تحت تأثیر این صوت دلنشین واقع می‌گردد که بی‌اختیار گردنبندش را بیرون می‌آورد و بر گردن نایب آویزان می‌کند و رو به حضار می‌گوید:
“باید اعتراف کرد این مرد ایرانی با چوبی خشک که بیش از چند سوراخ در آن دیده نمی‌شود چنان غوغایی کرد که تمامی سازهای پیشرفته امروزی را منهدم ساخت.”
نایب اسدالله در یکی از دستگاه‌های موسیقی ایرانی گوشه‌ای اختراع کرده که امروز به نام “بغدادی نایب” معروف می‌باشد. او به قول خودش کسی بود که “نی را از آغل گوسفندان به دربار پادشاه برد.”
او با استادان بزرگ آن زمان نظیر سماع حضور و آقا حسینقلی رابطه نزدیک داشت و آموخته‌ها و تجارب خود را به رایگان در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌داد.
نایب‌اسدالله دو شاگرد برجسته داشته‌است.یکی عبدالخالق اصفهانی که از وی زیاد یاد نشده است و دیگری مهدی نوایی که شهرت بسیاری در نی‌نوازی داشت و حسن کسایی از شاگردان برجسته وی بود.
تاریخ فوت نایب به درستی مشخص نیست اما به طوری که یکی از نوادگانش به نام عباسعلی مظفری می‌گوید در تخت فولاد اصفهان روبروی مقبره فیض کاشانی در زیر یک دیوار دفن گردیده‌است.
حسن کسائی خود را نوهٔ نی نایب اسدالله می‌داند.